Paraneoplastik Panel Nedir? Ne Amaçla Kullanılır?
Paraneoplastik nörolojik sendromlar (PNS), altta yatan bir maligniteye karşı gelişen otoimmün yanıtın sinir sistemini hedef almasıyla ortaya çıkar. Serumda indirekt immünfloresan (IFA) ile araştırılan onkonöral antikorlar; subakut başlangıçlı serebellar ataksi, duyusal nöronopati, limbik/diensefalik ensefalit, beyin sapı ensefaliti, opsoklonus-miyoklonus, otonom nöropati ve kanser ilişkili retinopati gibi fenotiplerde tanısal değere sahiptir. Tanı, 2021 PNS-Care kriterlerinde klinik fenotip, antikor tipi ve kanser uyumu birlikte değerlendirilerek konur.
Hangi Durumlarda İstenir?
- Subakut (<12 hafta) ilerleyen serebellar ataksi, duyusal nöronopati, limbik ensefalit, opsoklonus-miyoklonus, beyin sapı ensefaliti veya otonom disfonksiyon.
- Sigara öyküsü, ileri yaş, hızlı kilo kaybı gibi kanser risk belirteçleri varlığında açıklanamayan nörolojik tablo.
- Nedeni açıklanamayan kanser ilişkili retinopati bulguları (fotopsi, görme dalgalanmaları).
- Lambert Eaton Myastenik Sendrom/Myastenia Gravis (LEMS/MG) düşünülen hastada paraneoplastik riskin belirlenmesi (SOX1, titin gibi belirteçlerle destek).
Numune & Yöntem (Serum-IFA)
- Numune: Hemolizsiz serum, tercihen 1–2 mL (–20°C’de saklama).
- Yöntem: Rodent/primate beyin dokusu altlıklarında IFA (tarama); pozitif/şüpheli örneklerde uygun olduğunda doğrulama için immünblot/line immunoassay veya hücre-bazlı test önerilir.
- Tekrar eden negatif sonuçlar PNS’yi dışlamaz; klinik fenotip güçlü ise kanser taraması sürdürülmelidir.
- İntraselüler hedeflere karşı antikorlar (Hu, Yo, Ri, Ma2, CV2, amphiphysin vb.) genellikle paraneoplastik riski yüksek ve immünoterapiye yanıtı görece sınırlı; hücre yüzeyi antikorlarına göre prognoz daha olumsuzdur.
Panelde Yer Alan Antikorlar
Yorum & Klinik Kullanım Notları
Pozitiflik her zaman klinik fenotiple birlikte yorumlanmalıdır. Uyumlu fenotip + yüksek/orta riskli antikor varlığında PNS olasılığı yüksektir.
İntraselüler hedefli antikorlarda (Hu, Yo, Ri, Ma2, CV2, amphiphysin, SOX1, Zic4, Tr) tümör tedavisi nörolojik prognozu belirler; immünoterapiye sınırlı yanıt beklenir.
GAD65 ve Titin pozitifliği paraneoplastik PNS için özgül değildir; GAD65 çoğunlukla non-paraneoplastik AID ile ilişkilidir, titin ise MG-timoma ile koreledir. Klinik bağlam yoksa aşırı yorumdan kaçınılmalıdır.
Negatif panel PNS’yi dışlamaz; özellikle yüksek klinik şüphede tekrarlayan kanser taraması (BT/PET) önerilir.
